Boerenerf en plaveisel
Voor 1900 waren er nauwelijks bestrate erven. Als er al plaveisel was, dan blonk dit uit in soberheid. Verharding op boerenerven werd aangelegd om praktische redenen. Meestal zo goedkoop mogelijk. Daarom werd er vooral gebruik gemaakt van materialen die lokaal al aanwezig waren.
Grind in de hoofdrol
Over het algemeen werd rond een boerderij voor verharding vooral gebruik gemaakt van grind. Natuurlijk komt dit door de zeer gunstige prijs van grind! Maar grind is ook een relatief gemakkelijke verharding in aanleg en onderhoud. Een keer met de hark erover en het is weer netjes. De ondergrond bestond (en bestaat nog steeds) veelal uit puinresten. Vroeger werd daar van alles voor gebruikt. Denk aan oude dakpannen, gesloopt metselwerk of koolas. Alles dat als ‘fundering’ kon dienen, was welkom.
Alles dat als ‘fundering’ kon dienen, was welkom.
De praktische instelling van de boeren is goed zichtbaar als we het pad van het grind verder volgen. Omdat de voorkant van de boerderij het meest zichtbaar is, maakte men daar gebruik van grind. Terwijl aan de achterzijde – bij het werkgebied met stal en schuren – de verharding alleen uit geklopt puin bestond. Nog verder van de boerderij af ging de verharding op het erf al snel over in karrensporen, al dan niet gevuld met grind of puinresten.
Met name in veengebieden waar bodemdaling veel voorkwam, werd grind toegepast als verharding rond een boerderij.
Gebakken klinkers als duurzamere erfverharding
Naast grind kwamen als plaveisel op boerenerven gebakken klinkers voor. Met name als looppaden over het erf en rond de boerderij, maar ook als een duurzamere erfverharding. Looppaden en ingangen naar stal, schuur of hooiberg waren vaak voorzien van een stenen loper. Gebakken klinkers komen voor in allerlei formaten en soorten. De steenbakkerijen waren altijd naast rivieren gelegen i.v.m. het transport van klei en stenen. De aanduidingen van de steenformaten zijn dan ook afkomstig van de rivieren waar ze oorspronkelijk gemaakt werden. Zo heb je IJssel-, Rijn- en Vechtformaat klinkers.
Klinkers werden, afhankelijk van duurzaamheid en toepassing, langer of korter gebakken. Voor verharding werden meestal hardgebakken klinkers gebruikt. Hoe harder de stenen gebakken werden, hoe grilliger de vorm. Ook voor de opsluiting van halfverharding werden gebakken klinkers toegepast.